Spandex co to za materiał? Definicja i historia
Spandex, znany również pod handlowymi nazwami takimi jak Lycra czy elastan, to rewolucyjne, syntetyczne włókno cenione przede wszystkim za swoją niezwykłą elastyczność. Chemicznie rzecz ujmując, jest to rodzaj elastomeru poliuretanowego, który dzięki swojej unikalnej strukturze molekularnej potrafi rozciągnąć się nawet do 500-1000% swojej pierwotnej długości, a następnie błyskawicznie powrócić do swojego pierwotnego kształtu. Ten fenomenalny powrót do formy sprawia, że odzież wykonana z dodatkiem spandexu idealnie dopasowuje się do ciała, nie krępując jednocześnie ruchów. Choć jego pochodzenie wiąże się z przemysłem petrochemicznym, spandex nie jest tożsamy ze sztywnym plastikiem; jest miękki, lekki i przyjemny w dotyku, co znacząco wpływa na komfort noszenia.
Geneza i rozwój produkcji
Historia spandexu jest stosunkowo krótka, ale dynamiczna. Ten innowacyjny materiał został wynaleziony w 1958 roku przez Josepha Shiversa, pracującego w laboratoriach renomowanej firmy DuPont. Jego odkrycie było odpowiedzią na zapotrzebowanie przemysłu tekstylnego na włókno, które mogłoby zastąpić mniej trwały i mniej elastyczny kauczuk naturalny. Shiversowi udało się stworzyć syntetyczny elastomer poliuretanowy, który był znacznie mocniejszy i trwalszy od swojego naturalnego odpowiednika, a jednocześnie oferował nieporównywalną elastyczność. Od momentu swojego powstania, spandex przeszedł dalszy rozwój technologiczny, co pozwoliło na jego szerokie zastosowanie w różnorodnych gałęziach przemysłu odzieżowego i nie tylko.
Lyra, elastan – czy to to samo co spandex?
W potocznym języku, a także w kontekście branży tekstylnej, terminy „spandex”, „Lycra” i „elastan” są często używane zamiennie, co może prowadzić do pewnego zamieszania. Warto jednak wyjaśnić, że spandex to ogólna nazwa dla typu syntetycznego włókna elastomerowego. Lycra natomiast jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Invista (która przejęła dział włókien od DuPont) i stanowi jedną z najbardziej znanych i rozpoznawalnych handlowych nazw dla spandexu. Elastan to również synonim spandexu, często stosowany w Europie. Zatem, choć technicznie rzecz biorąc, Lycra to konkretna marka spandexu, w praktyce wszystkie te nazwy odnoszą się do tego samego, wyjątkowo elastycznego materiału o podobnych właściwościach.
Kluczowe właściwości spandexu
Niezwykła elastyczność i rozciągliwość
Najbardziej charakterystyczną i cenioną cechą spandexu jest jego niesamowita elastyczność i rozciągliwość. Jak wspomniano, włókno to potrafi rozciągnąć się nawet dziesięciokrotnie w stosunku do swojej pierwotnej długości, a następnie bezproblemowo powrócić do swojego pierwotnego kształtu. Ta właściwość sprawia, że odzież wykonana z dodatkiem spandexu idealnie dopasowuje się do sylwetki, zapewniając pełną swobodę ruchów i komfort noszenia. Dzięki temu materiał ten jest niezastąpiony w produkcji odzieży sportowej, bielizny, strojów kąpielowych czy odzieży dopasowanej. Jego zdolność do zachowania kształtu zapobiega również mechaceniu się i deformacji ubrań nawet po wielokrotnym użytkowaniu i praniu.
Oddychalność i komfort noszenia
Choć sam spandex ma niską higroskopijność, czyli słabo wchłania wilgoć, jego właściwości oddychające znacząco poprawiają komfort użytkowania odzieży, zwłaszcza w połączeniu z innymi włóknami. Kiedy spandex jest splatany z naturalnymi materiałami, takimi jak bawełna czy wełna, lub z innymi syntetykami jak poliester, wspomaga proces odprowadzania wilgoci od skóry i cyrkulację powietrza. Dzięki temu odzież wykonana z tkanin zawierających spandex jest szybkoschnąca i zapewnia uczucie świeżości nawet podczas intensywnego wysiłku fizycznego. Miękkość, lekkość i gładkość materiału dodatkowo potęgują odczucie komfortu, sprawiając, że odzież jest przyjemna w dotyku i nie powoduje podrażnień, chyba że u osób z silnymi alergiami na materiały syntetyczne. Co ważne, spandex nie elektryzuje się, co jest dodatkowym atutem wpływającym na wygodę noszenia.
Odporność na zużycie i zabrudzenia
Spandex wyróżnia się także wysoką odpornością na zużycie, ścieranie oraz zabrudzenia. Jest to materiał trwały, który dobrze znosi codzienne użytkowanie, a także działanie czynników zewnętrznych. Jest odporny na promieniowanie UV, co oznacza, że kolory ubrań wykonanych z tego włókna nie blakną szybko pod wpływem słońca, co jest szczególnie ważne w przypadku strojów kąpielowych czy odzieży sportowej noszonej na zewnątrz. Dodatkowo, spandex jest łatwy w pielęgnacji, co czyni go praktycznym wyborem dla osób ceniących sobie wygodę w dbaniu o garderobę. Jego odporność na zabrudzenia sprawia, że plamy są zazwyczaj łatwiejsze do usunięcia podczas prania.
Praktyczne zastosowania spandexu
Odzież sportowa i codzienna
Dzięki swoim unikalnym właściwościom, takim jak niezwykła elastyczność, dopasowanie do ciała, oddychalność i odporność na zużycie, spandex znalazł szerokie zastosowanie w produkcji odzieży sportowej. Legginsy, spodenki rowerowe, rashguardy, stroje do biegania czy odzież fitnessowa wykonana z domieszką spandexu zapewnia maksymalny komfort i swobodę ruchów podczas treningu. Materiał ten idealnie przylega do ciała, nie krępując ruchów i wspierając mięśnie. Poza aktywnością fizyczną, spandex jest również popularny w odzieży codziennej. Znajdziemy go w bieliźnie, skarpetkach, dopasowanych sukienkach, a nawet w nowoczesnych dżinsach, gdzie dodaje im elastyczności i zapobiega rozciąganiu się w trakcie noszenia.
Połączenia z innymi włóknami
Sekretem wszechstronności spandexu jest jego zdolność do tworzenia doskonałych połączeń z innymi rodzajami włókien. W przemyśle tekstylnym, spandex jest zazwyczaj splatany z innymi przędzami, aby wzbogacić ich właściwości. Może być łączony z bawełną, nadając jej większą elastyczność i trwałość; z poliestrem, zwiększając jego oddychalność i odporność na zagniecenia; z nylonem (poliamidem), poprawiając jego wytrzymałość i gładkość; a także z delikatniejszymi włóknami jak jedwab, wełna czy mikromodal, tworząc luksusowe i jednocześnie funkcjonalne tkaniny. Takie mieszanki pozwalają na uzyskanie materiałów o optymalnych cechach, łączących komfort, wytrzymałość, estetykę i funkcjonalność, co sprawia, że odzież ze spandexem jest tak ceniona w branży modowej i sportowej.
Pielęgnacja odzieży ze spandexu
Jak prać i dbać o materiał?
Aby odzież ze spandexu zachowała swoje wyjątkowe właściwości przez długi czas, kluczowa jest odpowiednia pielęgnacja. Przede wszystkim, należy unikać wysokich temperatur podczas prania i suszenia, ponieważ mogą one uszkodzić elastyczne włókna. Zaleca się pranie w chłodnej wodzie, nie przekraczającej 30°C, najlepiej w delikatnym cyklu. Ważne jest również, aby nie używać wybielaczy ani silnych detergentów, które mogą osłabić strukturę materiału. Po wypraniu, odzież ze spandexu najlepiej suszyć naturalnie, unikając suszarek bębnowych, które działają w wysokich temperaturach. W przypadku konieczności prasowania, należy używać bardzo niskiej temperatury i unikać bezpośredniego kontaktu żelazka z materiałem, najlepiej prasując przez cienką tkaninę, aby nie zniszczyć włókien.
Dodaj komentarz